Wstęp do historii kalendarza.

CZAS I KALENDARZ - czyli garść definicji.

Pojęcia czasu i kalendarza wywodzą się w prostej linii od naturalnych, cyklicznych, "odwiecznych" procesów zachodzących we wszechświecie.

Rytmem życia na ziemi rządzi słońce. W naturalny sposób to jego ruch na niebie stał się miarą upływu czasu.

Słońce narzuca dwa cykle:
- dobowy
- roczny

Doba słoneczna to odstęp czasu między dwoma kolejnymi górowaniami słońca.

Rok zwrotnikowy to odstęp czasu między dwoma kolejnymi przejściami słońca przez punkt Barana (to jeden z dwóch punktów przecięcia się ekliptyki, czyli hipotetycznego, wielkiego koła na swerze niebieskiej, po której w ciągu roku porusza się w sposób pozorny słońce obserwowane z Ziemii, z równikiem niebieskim. Punkt równonocy wiosennej. Moment przejścia Słońca przez punkt Barana jest początkiem wiosny astronomicznej).

Takie definicje należy traktować jako umowne, gdyż precyzyjne byłyby przy założeniu, że Ziemia obiega słońce jednostajnie, a nachylenie ekliptyki jest równe zeru. Tak jednak w rzeczywistości nie jest. W związku z powyższym dla celów obliczeń naukowych definicje uściślono i wprowadzono szereg pojęć dodatkowych jak "Słońce średnie" i "Słońce pomocnicze" tworząc fikcyjne, hipotetyczne obiekty astronomiczne, których zastosowanie pozwala odpowiednio skorygować pomiary.

KALENDARZ - geneza nazwy

Nazwa KALENDARZ pochodzi od rzymskiego słowa Kalendy [( łac. Kalendae) - w kalendarzu rzymskim pierwszy dzień każdego miesiąca] bądź według innych źródeł od łacińskiego callendarium [chronologicznie ustawione zdarzenia dotyczące określonej osoby lub danego tematu]

Kalendarz (łac.), to system rachuby (obliczania) dni oraz dłuższych odstępów czasu, który opiera się na dwóch okresowych zjawiskach astronomicznych:
- cyklu zmian pór roku
- cyklu zmian faz Księżyca

TYPY KALENDARZY

Stąd wziął się podział na trzy podstawowe typy kalendarzy:
- kalendarze solarne, czyli słoneczne
- kalendarze lunearne, czyli księżycowe
- kalendarze lunisolarne (księżycowo-słoneczne).

Do kalendarzy słonecznych zaliczamy:
- kalendarz egipski
- kalendarz indyjski
- kalendarz juliański
- kalendarz rewolucyjny francuski
- kalendarz aztecki
- kalendarz gregoriański

Do kalendarzy księżycowych zaliczamy:
- kalendarz babiloński
- kalendarz muzułmański
- kalendarz starogrecki
- kalendarz babiloński
- kalendarz rzymskiego

Do kalendarzy księżycowo-słonecznych zaliczamy:
- kalendarz babiloński
- kalendarz chiński
- kalendarz kościelny
- kalendarz słowiański
- kalendarz żydowski

JEDNOSTKI OKRESÓW CZASU W KALENDARZU (dzień, miesiąc, tydzień)

Podstawowe, choć niewspółmierne jednostki obliczania czasu w systemach kalendarzowych to:
- doba (związana z obrotem Ziemi wokół własnej osi)
- miesiąc synodyczny (związana z obiegiem księżyca wokół Ziemi)
- rok zwrotnikowy (związany z obiegiem Ziemi wokół Słońca).

W związku z tą niewspółmiernością jednostek kalendarzowej rachuby czasu powstały umowne (sztuczne) reguły pozwalające łączyć doby w dłuższe okresy w uzgodnienia ich wielokrotności z miesiącem i rokiem.

Siłą rzeczy (biorąc pod uwagę zmiany w przyrodzie) pierwszymi takimi jednostkami były pojęcia dnia i miesiąca.

Już w późnym paleolicie dni miesiąca oznaczano wycinając na kamieniach oraz kościach znaki odpowiadające fazom księżyca.

Bardzo długo jednostką podstawową w naliczaniu dłuższych okresów czasu był właśnie miesiąc, co w późniejszych czasach gdy zaczęto zliczać lata prowadziło do różnych nieporozumień, szczególnie przy przekazywaniu i spisywanie podań ustnych czy ich tłumaczeniu.

Kolejną umowną jednostką jest tydzień, który nie jest związany ze zjawiskami astronomicznymi. Powodem jego wprowadzenia były względy organizacyjne. Często jego długość była przyporządkowywana do funkcji jaką pełnił (np. tydzień targowy, tydzień astrologiczny itp.), stąd okres jego trwania na przestrzeni dziejów zmieniał się i osiągał w rozmaitych kulturach od czterech do dziesięciu dni. Współcześnie stosuje się tydzień siedmiodniowy, choć różnie wyznacza się jego początek w zależności od przypadającego dnia świętego w różnych religiach, np. piątek jest tzw. "dniem zgromadzenia" w Islamie, sobota to tzw. "szabat" w Judaizmie, niedziela - w religiach Chrześcijańskich.